Giảm sâu cả năng suất và giá
Thời “hoàng kim”, mỗi khi bước vào vụ thu hoạch hồ tiêu, nông dân trong tỉnh vui như hội. Đặc biệt, tại “thủ phủ hồ tiêu” Chư Sê, Chư Pưh, không khí thu hoạch luôn tràn ngập tiếng cười nói. Chủ vườn thì mừng vì có nguồn thu “khủng”, còn người làm thuê thì vui khi có việc làm và thu nhập cao. Thế nhưng, giờ đây, những hình ảnh đó chỉ còn là “dĩ vãng”. Sau nhiều năm giá hồ tiêu liên tiếp giảm sâu, nhiều nông dân đã “kiệt sức”, bỏ bê không chăm sóc vườn cây. Cùng với đó, tình trạng dịch bệnh, nắng hạn đã khiến nhiều vườn hồ tiêu chết hàng loạt. Những vườn hồ tiêu may mắn còn tồn tại thì năng suất, sản lượng cũng sụt giảm thê thảm. Đặc biệt, giá thu mua hồ tiêu tại các đại lý hiện chỉ dao động ở mức 35-37 ngàn đồng/kg khô, giảm hơn 10 ngàn đồng/kg so với năm trước. Đây cũng là giá hồ tiêu thấp nhất trong 10 năm trở lại đây.
Dù đang là thời điểm chính vụ thu hoạch nhưng không khí ở xã Ia Blang, nơi được xem là trung tâm của “thủ phủ hồ tiêu” Chư Sê khá ảm đạm, buồn bã. Ông Nguyễn Văn Lợi (thôn 6) cho biết, trước đây, mỗi khi bước vào vụ thu hoạch hồ tiêu, ông đều phải chạy đôn chạy đáo để tìm thuê nhân công, rồi quán xuyến nhân công thu hoạch. Nhưng nay, vụ thu hoạch đã đến mà ông vẫn khá thảnh thơi. Bởi lẽ, hơn 4.000 trụ hồ tiêu của gia đình ông đã chết dần chết mòn qua từng năm do dịch bệnh, nắng hạn, giờ chỉ còn chưa đầy 500 trụ. Số hồ tiêu này do không có tiền tái đầu tư nên cũng còi cọc, kém phát triển, năng suất đạt thấp. “Trước đây, khi vào vụ thu hoạch, mỗi ngày, gia đình tôi thuê gần 20 người để hái. Giờ thì gia đình tự xắn tay thu hoạch để giảm bớt chi phí. Với giá và năng suất hồ tiêu hiện nay, nếu bỏ tiền thuê người hái có khi thu không đủ trả tiền công”-ông Lợi nói. Cũng theo ông Lợi, trên địa bàn xã Ia Blang có nhiều vườn hồ tiêu vì năng suất thấp nên chủ vườn đã khoán trắng cho nhân công thu hoạch rồi chia sản phẩm theo mức 50-50 (chủ vườn một nửa, người hái thuê một nửa) hoặc 40-60 nhưng không ai chịu nhận hái.
Tương tự, dù đang vào vụ thu hoạch hồ tiêu nhưng gia đình ông Nguyễn Văn Trung (thôn Vinh Hà, xã Ia Blang) cũng chẳng mấy vui vẻ. Ông Trung chia sẻ: “Hiện nay, gia đình tôi còn khoảng 1.000 trụ hồ tiêu. Do giá hồ tiêu ngày càng giảm sâu nên gia đình cũng chỉ dám đầu tư cầm chừng. Chính vì vậy, năng suất không cao. Năm nay, gia đình ước chỉ thu được gần 2 tấn. Việc thu hoạch cũng chủ yếu tận dụng lao động trong nhà chứ không dám thuê nhân công như trước”.
Tại các vườn hồ tiêu trên địa bàn huyện Chư Pưh, không khí thu hoạch cũng rất ảm đạm. Nhiều vườn hồ tiêu từ 1.000 trụ đến vài ngàn trụ nhưng cũng chỉ có vài người thu hoạch. Ông Phạm Kiên (thôn Phú Vinh, xã Ia Blứ) cho biết, vườn hồ tiêu hơn 3.000 trụ của gia đình năm nay ước chỉ thu được 3 tấn, giảm hơn một nửa so với vụ trước. “Giá hồ tiêu thu mua tại các đại lý chỉ dao động từ 35 ngàn đồng đến 37 ngàn đồng/kg, trong khi đó, chi phí đầu tư không giảm mà ngày càng tăng cao. Với giá hồ tiêu như thế này, gia đình tôi thua lỗ nặng”-ông Kiên buồn bã nói.
Giải pháp tháo gỡ khó khăn
Trước đây, hồ tiêu là cây làm giàu cho hàng ngàn hộ nông dân. Thế nhưng, hết nắng hạn lại đến dịch bệnh đã khiến hàng ngàn héc ta hồ tiêu trên địa bàn tỉnh bị chết, đẩy nhiều hộ nông dân rơi vào cảnh khốn đốn nợ nần. Theo thống kê, diện tích hồ tiêu trên địa bàn xã Ia Blứ giảm khá mạnh so với giai đoạn 2015-2016, từ hơn 1.000 ha nay chỉ còn 150 ha. Tính chung cả huyện Chư Pưh, diện tích hồ tiêu hiện chỉ còn hơn 1.400 ha, giảm hơn 50% so với thời hoàng kim. Còn huyện Chư Sê chỉ còn hơn 2.400 ha hồ tiêu đang cho thu hoạch, giảm hơn 1.000 ha so với trước đây.
Ông Hoàng Phước Bính-Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Hồ tiêu Chư Sê: Dù năng suất, sản lượng năm nay giảm mạnh nhưng do nguồn dự trữ hồ tiêu trong dân và các đại lý còn khá lớn nên cung vẫn vượt cầu, giá khó có thể tăng trở lại trong thời gian tới. Hiện nay, giá có thể là đáy rồi nhưng đây chưa phải là thời điểm thích hợp để tiến hành trồng lại cây hồ tiêu. Thời điểm thích hợp là khoảng 2 đến 3 năm nữa, khi ấy cung-cầu cân bằng, giá sẽ tăng trở lại.
Ông Nguyễn Bá Hoành Thiên-Phó Chủ tịch UBND xã Ia Blứ-cho biết: Dù giá hồ tiêu liên tục xuống thấp nhưng địa phương vẫn động viên, khuyến khích bà con tiếp tục duy trì chăm sóc vườn cây. Đối với một số diện tích hồ tiêu già cỗi, bị bệnh, xã định hướng người dân chuyển sang trồng các loại cây ngắn ngày hoặc đầu tư trồng xen cây ăn quả nhằm cải thiện nguồn thu nhập cho gia đình. Đồng thời, xã tuyên truyền, vận động nhân dân chủ động chăm sóc, phòng ngừa dịch bệnh trên cây hồ tiêu, tránh tình trạng vườn cây bị dịch bệnh và lây lan dẫn đến chết hàng loạt, gây thiệt hại như những năm trước.
Còn theo ông Nguyễn Văn Khôi-Chủ tịch UBND xã Ia Blang, trước tình hình sản xuất hồ tiêu gặp khó như hiện nay, chủ trương của lãnh đạo huyện là chuyển đổi cây trồng trên diện tích vườn cây bị chết. Theo đó, người dân có điều kiện thì chuyển đổi qua trồng cây ăn quả, cây dược liệu, cà phê hoặc trồng rau màu. Huyện cũng triển khai thực hiện các mô hình thí điểm để người dân thấy được hiệu quả và có hướng nhân rộng, từng bước chuyển đổi những diện tích hồ tiêu kém hiệu quả sang trồng cây khác nhằm nâng cao thu nhập.
Trao đổi với P.V, ông Nguyễn Văn Hợp-Trưởng phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Chư Sê-cho rằng: Dù người trồng hồ tiêu đang gặp khó nhưng xét cho cùng thì đây vẫn được xác định là cây trồng chủ lực của huyện. Do đó, bên cạnh khuyến khích người dân chịu khó chăm sóc, duy trì vườn cây theo hướng hữu cơ, huyện cũng vận động bà con chuyển đổi những diện tích hồ tiêu già cỗi, không phù hợp sang trồng cây khác. Đặc biệt, huyện tập trung chỉ đạo tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất. Theo đó, năm 2020, huyện sẽ huy động các nguồn lực đầu tư hơn 78,3 tỷ đồng để triển khai các dự án, mô hình phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao như: xây dựng mô hình sản xuất hồ tiêu sạch với diện tích 50 ha; phát triển 50 ha cây ăn quả có múi; mô hình trồng cây dược liệu ứng dụng công nghệ cao 50 ha; mô hình trồng rau ứng dụng công nghệ cao 2,5 ha; mô hình nuôi gà liên kết với doanh nghiệp 20 ngàn con… Trong đó, huyện sẽ tập trung xây dựng mối liên kết giữa nông dân với nông dân, giữa nông dân với doanh nghiệp, hợp tác xã; gắn kết các chủ thể trong quá trình sản xuất, thu hoạch, sơ chế, bảo quản, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nhằm tăng năng suất, chất lượng, giá cả cũng như tính cạnh tranh của sản phẩm.
Còn theo ông Nguyễn Long Khánh-Phó Trưởng phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Chư Pưh: Để tái cơ cấu ngành nông nghiệp thì phải xây dựng các liên kết theo các mô hình tổ hợp tác, hợp tác xã nhằm tổ chức lại sản xuất trên những cây trồng chủ lực như hồ tiêu, cà phê, cây ăn quả… Trong đó, huyện tập trung xây dựng những hợp tác xã đủ mạnh để liên kết sản xuất và tìm đầu ra cho nông sản; tập trung tuyên truyền người dân sản xuất hồ tiêu theo hướng hữu cơ, bền vững nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm, tạo đầu ra ổn định hơn. Đồng thời, huyện vận động người dân chuyển đổi những diện tích hồ tiêu chết, năng suất thấp sang trồng các loại cây ăn quả có múi, kết hợp ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất để từng bước hình thành vùng chuyên canh cây ăn quả có múi theo tiêu chuẩn VietGAP. Huyện cũng sẽ tiếp tục hỗ trợ kinh phí để người dân chuyển đổi những diện tích hồ tiêu chết sang trồng dâu nuôi tằm, trồng măng tây và mời các doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia để tổ chức sản xuất theo chuỗi liên kết.
Ngọc Sang, Quang Tấn – Báo Gia Lai
